Literatuur
- Hond, Bas den, "Olie op de golven". In: Trouw, 18-02-2017, bijlage 'De Verdieping', blz. 16-17 (Al in de oudheid was bekend dat een laagje olie ervoor zorgt dat golven minder hoog worden. "Wind die over het water waait, zorgt voor plaatselijke verstoringen in de luchtdruk. Op de kleine golfjes die dat veroorzaakt, heeft de wind meer vat, dus krijg je hogere golven. Uiteindelijk kunnen die zo hoog worden, dat hun helling te steil wordt om nog stabiel te zijn, en dan breekt de golf." Bij een hoge deining kan een schip op en neer gaan, maar brekers zijn gevaarlijk voor schepen wanneer ze eroverheen vallen. Ze beuken alles kapot en het schip krijgt teveel water binnen. De klassieke truc die dan kan helpen, is al beschreven door de Romein Plinius de Oudere: "Iedereen weet dat het zeewater glad wordt gemaakt door olie en dus sprenkelen duikers het op hun gezicht, want het kalmeert het ruwe element en laat licht met hen meegaan naar beneden." Niet alle olie werkt even goed. Op de Middellandse Zee werd olijfolie gebruikt, in Oost-Indië kokosolie, in Scheveningen en Katwijk lijnzaadolie. Bij een scheepsramp in 1883 dreef een lek geslagen schip steeds hulpelozer rond, toen een ander schip te hulp kwam. De brekers waren zo hoog, dat geen sloep het zinkende schip kon benaderen. De kapitein van het te hulp geschoten schip stortte petroleum in de golven. Dat hielp ietsje, maar niet genoeg. "Toen probeerde hij iets anders: er was een klein vaatje aan boord met een kleine 20 liter visolie en dat liep hij via de spuigaten in zee sijpelen. Eerst leek het niet te helpen, maar na 20 minuten veranderde de omstandigheden totaal." Om de schip heen waren er wel brekers, maar die bereikten de schepen niet meer, daar waren alleen nog hoge golven. De bemanning werd gered door een sloep die drie of vier keer op en neer roeide, voordat de zee weer ruwer werd. Doordat het scheepsjournaal nauwkeurig het verschil in de uitwerking tussen petroleum en visolie beschreef, de hoeveelheid visolie en het tijdsverloop, konden de onderzoekers Charles Cox en Xin Zhang de werking analyseren, nu gepubliceerd in Geophysical Research Letters. Het blijkt niet primair te gaan om de kalmerende werking van een laag olie op de grote golven, maar om het voorkomen van kleine golfjes, waar de wind vat op zou kunnen krijgen. En het verschil tussen de petroleum en de visolie? Petroleum is een koolstofverbinding die lichter is dan water en dus blijft drijven, maar geen aaneengesloten olievlek vormt en daardoor is het effect beperkt. "Visolie drijft ook, maar heeft net als plantaardige olie, moleculen die aan één kant van water houden en aan de andere kant juist niet. Dat zorgt ervoor dat ze naast elkaar op het oppervlak willen staan: de olie spreidt zich heel snel en efficiënt uit tot het een vlek is van maar één molecuul dik - waaerdoor een paar liter al een enorm oppervlakte kan bedekken." De olievlek blijft heel en trekt zich strak. Doordaar werdwijnen de rimpelingen.)